در ضرورت و اهمیت تهذیب نفس همین بس که جهاد اکبر نام گرفته است. امام باقر (علیه‌السلام) می‌فرماید:  «هیچ برتری و فضیلتی همانند جهاد نیست و هیچ جهادی در قدر و منزلت با جهاد با نفس برابری ندارد.»

دلائل اهمیّت پرداختن این موضوع را می­توان به این نحو برشمرد:

1- خودسازی بزرگ‌ترین هدف پیامبران بوده است قرآن مجید می‌فرماید: «هو الذی بعث فی الامّیین رسولاً منهم یتلوا علیهم آیاته و یزکیهم...» (اوست خدایی که به میان مردم اُمی، پیامبری از خودشان مبعوث داشت تا آیاتش را برای آنها بخواند و ایشان را تزکیه کند و کتاب و حکمتشان بیاموزد.)

2- از برخی آیات قرآنی می­توان استفاده کرد که تهذیب نفس تأمین کننده‌ی سعادت و زمینه­ساز رسیدن انسان به هدف نهایی خلقت خویش و مایه‌ی رستگاری است؛ همچنانکه خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «قد افلح من زکاها»، (هرکس به تزکیه‌ی نفس روی آورد رستگار شد.)

3- خودسازی و نبرد با وسوسه­های نفس، تمام ابعاد شخصیت انسان را تحت تأثیر خود قرار می­دهد و با ایجاد تعادل در قوای باطنی انسان، باعث رشد اخلاقی و دست­یابی به شخصیّتی والا و برتر می­گردد و لذا علاوه بر منظر دین، از منظر اخلاق نیز تهذیب نفس دارای جایگاه ویژه­ای است و کسی که بخواهد شخصیت متعالی داشته باشد باید به خودسازی روی آورد.

4- علاوه بر ساحت اخلاق، تهذیب نفس زمینه­ساز رشد عقلانی و پرورش و زایش اندیشه است. اگر تهذیب نفس سبُک شمرده شود و امیال نفسانی طغیان ‌کند ، کانون عقل به تسخیر کانون دل در خواهد آمد و قوای اندیشه انسان به خمودی خواهد گرایید. از همین روست که در کلام گهرباری از حضرت علی علیه السلام مسئله تهذیب نفس و اطاعت از عقل در کنار هم آمده و آندو ملازم یکدیگر دانسته شده است. ایشان می­فرمایند:

 «طوبی لمن عصی فرعون هواه و اطاع موسی تقواه او عقله» (خوشا به حال آن کس که با فرعون هوای نفس خود مبارزه کند و از موسای عقل و تقوای خود  اطاعت کند.)